PODCAST 6: Opóźniony rozwój mowy dziecka

Opóźniony rozwój mowy, czyli trzylatek mało mówi.

W poprzednim odcinku opowiadałam Ci, o tym, jak rozwija się mowa dziecka. Kiedy pojawiają się konkretne głoski oraz jak rodzic może wspierać malucha w maratonie rozwoju komunikacji. Dziś natomiast, wyjaśnię Ci czym jest Opóźniony Rozwój Mowy. Zapraszam!

Wolisz słuchać? Zapoznaj się z wersją audio na Spotify.

Zacznijmy od definicji opóźnionego rozwoju mowy, jest to stan, w którym dziecko ma trudności w przyswajaniu i korzystaniu z języka w porównaniu z innymi dziećmi w tym samym wieku. Opóźnienie to odnosi się do posiadanego przez dziecko słownika czynnego oraz słownika biernego. Opóźnienie odnosi się także do poprawności artykulacji, znajomości gramatyki oraz ogólnej zdolności rozumienia języka. Zwykle, opóźnienie rozwoju mowy stwierdza się, gdy dziecko nie osiąga oczekiwanych umiejętności językowych w wieku, w którym większość dzieci w normie rozwoju mowy ma te kompetencje.

Kiedy mówimy o opóźnionym rozwoju mowy?

Przykład — dziecko 3 letnie — które powinno już komunikować się zdaniami, funkcjonuje na poziomie dziecka półtorarocznego, czyli mówi pojedyncze słowa, głównie wyrazy dźwiękonaśladowcze, mama, tata, daj. 

Co opóźnia rozwój mowy dziecka? Jakie są przyczyny opóźnionego rozwoju mowy? Czy można temu zapobiec?

Przyczyn opóźnienia mowy może być wiele, na przykład:

• Genetyczne uwarunkowania — jedno z rodziców, później zaczęło mówić tak jak syn czy córka
• Problemy zdrowotne, takie jak wada słuchu — np. częste wysiękowe zapalenie ucha, które powoduje, że dziecko słyszy jakby było pod wodą,
• Brak interakcji z dorosłymi lub rówieśnikami, czyli brak kąpieli słownej — opowiadałam od tym w podcaście nr 5, kto nie słuchał zapraszam do nadrobienia,
• Niedostateczna ilość bodźców językowych w otoczeniu dziecka,
• Opóźniony rozwój psychoruchowy dziecka, osłabione napięcie mięśniowe, obniżoną sprawność języka i warg — mowa jest niewyraźna.

Do przyczyn zalicza się również zbyt duża stymulacja wysokimi technologiami. Dziecko spędzające godziny przy tablecie, telefonie, telewizji. Gdy pytam rodziców w czasie wywiadu — ile dziecko czasu spędza z wysokimi technologiami. Najczęstsza odpowiedź „Nie dużo”. Pytam wówczas dalej — Czy dziecko ogląda bajkę przy jedzeniu? Opowiedzą„Tak.” A w ciągu dnia jak wraca z przedszkola? „Telewizor jest włączony i sobie gra, a dziecko trochę się bawi trochę ogląda. Wie Pani, on jest bardzo sprytny, sam sobie włącza Netflixa już wie co i jak. Taki z niego spryciarz”.

Często bywa tak, że wysokie technologie są w życiu dziecka przez większość dnia. Szybko zmieniające się obrazy, kolory, dźwięki intensywnie aktywizują prawą półkulę mózgową, a to lewa jest odpowiedzialna za nadawanie mowy, przetwarzanie mowy. Lewą półkulę do rozwoju stymuluje np. czytanie książeczek.

Co jeśli dziecko nie ma motywacji do komunikacji?

Kolejną przyczyną opóźnionego rozwoju mowy u dzieci jest brak motywacji do mówienia. Powiem kolokwialnie, wybaczcie — dziecko ma podstawiane wszystko pod nos, picie, jedzenie, zabaweczka taka, inna, wszystko dla maluszka, tylko proszę nie płacz. Dziecko nie czuje potrzeby, aby się starać coś powiedzieć. Wszystkie jego komunikaty, które sygnalizuje mową ciała są odczytywane, często nawet nie musi niczego okazywać, gdyż wszelkie potrzeby są zaspokajane zawczasu.

Na liście mało sprzyjających uwarunkowań środowiskowych kolejnym punktem są spieszczenia. „Dać Kasi ciukijećka, a może sioćku?”, „No, ćoś ty taki śmutny, spokojnie babcia kupi nowy śamolocik” Taki sposób komunikacji kojarzy nam się z dziećmi, z rozczulaniem się i wyrażaniem ciepłych emocji wobec malucha. Tylko pytanie podstawowe, w jaki sposób, to biedne dziecko ma się nauczyć prawidłowej polszczyzny, gdy słyszy w większości nieprawidłowe formy?! Aby Staś czy Karol mógł powiedzieć samolot lub szafa musi osłuchać się najpierw z prawidłowym wzorcem. Dlatego Kochani słuchacze, nie spieszczajmy!

Kolejny aspekt to niedopuszczanie dziecka do głosu — wyręczamy, ciągle mówimy, opowiadamy o świecie, zasadniczo zalewamy dziecko słowami. Jest w logopedii takie określenie – „kąpiel słowna” – czyli założenie, że najbliższe otoczenie powinno otaczać dziecko mową, rozmowami itd. Jednak musimy pilnować, aby tego naszego malucha nie utopić w tej kąpieli słownej. Czyli dziecko powinno mieć przestrzeń — ciszę. Pytamy i czekamy na odpowiedź, dajemy przestrzeń małemu człowiekowi, żeby mógł pomyśleć i powiedzieć.

Oczywiście nie omówiłam wszystkich przyczyn, niestety jest ich znacznie więcej, dziś skupiłam się na najczęściej powiadających się u moich pacjentów.

Jakie są objawy opóźnionego rozwoju mowy?

Oczywiście podstawowy symptom — dziecko mało mówi. W zależności od wieku — nie mówi wcale, mówi pojedyncze wyrazy, jego mowa znacznie odbiega od rówieśników.

Jednak to nie wszystko — nasz maluch może się frustrować, gdy próbuje nam coś przekazać, ale nie potrafi rodzice starają się z zrozumieć jednak nie są w stanie się domyśleć. Wtedy jest płacz, złość, frustracja, niechęć. Dużo trudnych, negatywnych emocji.

Niska samoocena dziecka, wycofanie w grupie rówieśniczej — dziecko nie potrafi dogadać się z rówieśnikami więc automatycznie jest wykluczany z zabaw, jest nieśmiałe, zrezygnowane.

Jak się diagnozuje ORM?

Wywiad z rodzicem jest fundamentalny. Najważniejsze aby dopytać o szczegółowy rozwój dziecka nie tylko rozwój mowy, ale również rozwój psychomotoryczny. Istotne są zwyczaje żywieniowe. Występowanie czynników ryzyka i wiele innych. Wywiad jest długi i bardzo szczegółowy. 

Później dochodzi nam obserwacja dziecka w gabinecie, jak również diagnostyka poprzez zabawę. Oczywiście maluch w nowym miejscu może zachowywać się inaczej niż zazwyczaj. Dlatego, ja dodatkowo proszę aby rodzice na kolejne spotkanie przygotowali filmy z życia codziennego. Pokazujące jak maluch się komunikuje, jak je, jak się bawi. To pozwala ocenić funkcjonowanie.

„Moje dziecko ma opóźniony rozwój mowy, jak z nim ćwiczyć, aby pomóc mu wyjść z problemu?” – pytają rodzice.

Przede wszystkim trzeba zacząć od wizyty u logopedy. To specjalista wyznacza ścieżkę oceniając trudności dziecka układa plan terapii dostosowany do jego potrzeb, daje zalecenia też rekomendacje np. do badań słuchu.

Ja zawsze zaczynam od otoczenia – czyli staram się zaprojektować środowisko dziecka, tak aby sprzyjało jego rozwojowi mowy. Podstawa — wyłączenie wysokich technologii, rezygnacja z bajek, gier na telefonie i wyłączenia telewizji w tle itp. To pomaga wyciszyć dziecko. Wprowadzenie nawyków, np. takich wieczornych rutyn jak kolacja przy stole z domownikami zamiast z bajeczką w tle, kąpiel, a później wspólne czytanie książeczek stymulujących rozwój mowy. Pierwszy tytuł do polecenia? PUCIO — must have.

Ważna jest eliminacja oczywistości — czyli 3-latek nie powinien już korzystać ze smoczka i pić mleczka z butelki. Wprowadzam również kąpiel słowną, ale pamiętając, o chwilach ciszy — dajemy dziecku czas na odpowiedź.

Później przechodzimy do terapii logopedycznej stricte z pacjentem. Wcześniej to głównie praca z rodzicami, czyli wyciszenie dziecka oraz stworzenie środowiska sprzyjającego rozwojowi mowy.

W przypadku ORM- u czas gra na niekorzyść pacjenta…

Rodzice mogą wiele zdziałać w aspekcie opóźnionego rozwoju mowy ich dziecka, jednak szalenie istotne jest to, aby działać szybko i strategicznie. Terapia logopedyczna dziecka z opóźnionym rozwojem mowy musi być dopasowana do potrzeb pacjenta. Jest to droga trudna oraz wymagająca zaangażowania ze strony najbliższych. W przypadku opóźnionego rozwoju mowy czas ma znaczenia, im później podejmiemy działania, tym trudniejsza będzie terapia, gdyż opóźnienie będzie coraz większe.

Życzę Wam wspaniałego tygodnia i przypominam, że możecie odwiedzić mnie na moich mediach społecznościowych. Znajdziecie mnie na FB oraz IG pod nikiem @konserwatorium_mowy.

Jeśli zainteresował Cię odcinek  Opóźniony rozwój mowy – koniecznie udostępnij go na mediach społecznośwciowych.

Linki do Facebooka & Instagrama

Raz jeszcze dziękuje, że byliście ze mną! Cześć!

Zapoznaj się z poprzednim odcinkiem podcastu, w którym opowiadałam o rozwoju mowy dziecka.